Copyright © Թարգմանի'ր
Design by Dzignine

«Եթե մի բան ուզում ես լավ հասկանալ, թարգմանիր». Բերնարդ Շոու

Հետաքրքիր նյութեր CSS Drop Down Menu by PureCSSMenu.com
Saturday, February 14, 2015

Լատինաամերիկյան գրականության բումը. Բռնապետն ու կախարդական ռեալիզմը

1960-70-ականներին Լատինական Ամերիկան դարձել էր ռազմական խունտաների բնօրրան: Բռնատիրությանն ի պատասխան՝ Լատինական Ամերիկան այդ տարիներին գրական բում ապրեց: Առաջին անգամ լատինաամերիկացի հեղինակները դուրս եկան մայրցամաքի սահմաններից, գրեցին համամարդկային խնդիրների մասին, տպագրվեցին Եվրոպայում ու ճանաչվեցին ամբողջ աշխարհում: Այդուհետև Լատինական Ամերիկայի գրականությունը բաժանվեց նախաբումային և հետբումային շրջանի: Բումի դարաշրջանի գրողները ստեղծեցին նոր ժանր` «կախարդական ռեալիզմը»: Այն յուրահատուկ գրականություն էր`իրականության ու առասպելականության սինթեզով:
Գաբրիել Գարսիա Մարկես. «Նահապետի աշունը» (Կոլումբիա)
gabriel-garcia-marquezԲռնապետին ամեն բան կարելի է, բայց նա ամենածանր բեռն է կրում` իր կյանքը, իր իշխանությունը, իր հեղինակությունն ամեն վայրկյան կորցնելու կենդանական վախը: Մարկեսը կերտել է լատինաամերիկյան երկրների հավաքական պրեզիդենտին: Նահապետը տասնյակ դիկտատորների մարմնավորումն է, որը «լողում է ամենազորության անմաքրություններում, արյան ու արցունքի ծովում»:
Հիմն` նվիրված իշխանությանը, նրա անհեթեթությանը, հզորությանն ու խեղճությանը և այրվող աթարի անտանելի հոտին, որը փչում է այդ իշխանությունից: Իսկ Մարկեսը առարկում է. «Ո´չ, սա հիմն չէ, ձոն է իշխանության հոգեհանգստին»:
Մարկեսն ընթերցողին տանում է կյանքի խղճուկ կրկնօրինակի կողքով, ավելի ու ավելի խորը ներքաշում թախծի ու միայնության անդունդ: Կախարդական ռեալիզմի ամենավարպետը ընթերցողին ստիպում է սիեստայի տոթ ժամերին նստել տամարինդների հովի տակ ու հետևել, թե ինչպես է կիզիչ արևի տակ կանգ առնում կյանքը:
migel angelՄիգել Անխել Աստուրիաս. «Սենյոր նախագահ» (Գվատեմալա)
Վախ. հենց այս բառն է Նոբելյան մրցանակակրի այս ստեղծագործության ճիշտ բնորոշումը: «Սենյոր նախագահը» միայն վախի զգացում է ներշնչում: Աստուրիասի հերոսը հասարակությունն է, որը խեղդվում է բռնատիրության գարշահոտության մեջ, որը պարալիզացված է խելագար տիրակալի կամայականություններով: Սենյոր պրեզիդենտը` լիբերալիստական կուսակցության առաջնորդը, երիտասարդության հովանավորը, հայրենիքի հերոսը, իշխում է իր հպատակների մարմինների ու հոգիների վրա, մտքերի ու զգացմունքների վրա: Վախը կլանել է բոլորին` անտուն թափառականից մինչև տիրակալի ամենասիրելի հովանավորյալը… Բռնատիրության մասին թերևս ամենաազդեցիկ ստեղծագործություններից մեկն է:
carlos fuentesԿառլոս Ֆուենտես. «Արտեմիո Կրուսի մահը» (Մեքսիկա)
Քանի՞ դեմք ունի հեղափոխությունը: Եվ ճի՞շտ է արդյոք, որ ամենից բախտավոր էին նրանք, ովքեր հասցրեցին ճիշտ ժամանակին գեղեցիկ զոհվել մարտի դաշտում: Արտեմիո Կրուսը` հեղափոխության առաջնորդ Պանչո Վիլի հավատարիմ զինակիցը, մահանում է՝ փառքով լուսավորված, բայց միևնույն ժամանակ մոռացության մատնված: Նրա հետ մեռնում է նաև ժամանակաշրջանը, մեռնում է դարաշրջանի ոգին: Այլևս չկան «փոփոխության ժամանակների» հերոսները: Ֆուենտեսի վեպը լատինաամերիկյան գրականության դասական գործ է:

ernesto sabatoԷռնեստո Սաբատո. «Հերոսների ու գերեզմանների մասին» (Արգենտինա)
«100 տարվա մենություն», մաս 2-րդն է: Այս պատմությունը տարօրինակ ու ցնդած մի ընտանիքի մասին է, նրա դարավոր ավանդույթների ու օրեցօր ահագնացող խելագարության մասին: Սաբատոյի վեպում կան և՛ կախարդական ռեալիզմ, և՛ լատինական մայրցամաքին հատուկ ռոմանտիզմ: Սաբատոյի «հերոսների ու գերեզմանների» դրվագներն անդառնալի հետք են թողնում: Սովորաբար սկզբում ատում ես մարդկանց`բոլորին ու միանգամից, հետո՝ հասկանում, որ մարդիկ չափազանց լավն են, չէ՞ որ կարողանում են կենդանական բնազդները հոգևոր լույսով քողարկել: Որոշ ժամանակ անց Սաբատոյին ու իր վեպը հիշում ես որպես գեղեցիկ մտքերի, տարօրինակ ու անհասկանալի իրադարձությունների և անվերջ թվացող կյանքի մրցավազքի մասին «անհեթեթություն», որը մոռանալ անկարելի է:
alejo karpentierԱլեխո Կարպենտեր. «Երկրային թագավորություն» (Կուբա)
Նա դիվանագետի, պոետի ու գրողի հիանալի կարիերա ունեցավ Ֆիդել Կաստրոյի իշխանության տարիներին: Ու հենց կուբայական հեղափոխության առաջնորդի երկրում էլ գրեց առհասարակ ռևոլյուցիայի մասին գրված ամենահետաքրքիր գիրքը: Կարպենտերը պատմում է 18-րդ դարավերջին Հայիթիի հեղափոխության և դրանում սևամորթների ավանդական կրոնի` վուդուի դերի մասին: Հեղինակը հրաժարվել է գլխավոր հերոս ունենալու գաղափարից, թեպետ որպես այդպիսին գրքում կարելի է համարել սևամորթ Տի Նոելին, որի կերպարը քիչ թե շատ կանոնավոր հայտնվում է պատմության ընթացքում: Բոլոր մնացած կերպարները ստեղծում են կոլեյդոսկոպի տպավորություն: Նրանք գալիս ու գնում են, պատկերները փոխվում են, գլխավորը մնում է նպատակը` հեղափոխությունը: Ֆիդելի սիրելի կուբացին առաջարկում է կախարդական ճամփորդություն անծանոթ Հայիթիում ապստամբությունների, առասպելների, կախարդանքի ու սյուրռեալիզմի ուղեկցությամբ:
Conversacion_en_LaCatedralՄարիո Վարգաս Լյոսա. «Զրույց «Տաճարում» » (Պերու)
Պերուն 1950-ականներին ապրում էր Մանուել Օդրիայի բռնակալության պայմաններում: Վարգաս Լյոսան «Տաճարում» զրուցել է հենց այդ տխրահռչակ տարիների մասին: Հերոսը կեղտոտ բանվորական պանդոկում, որը հնչեղ «Տաճար» անվանումն ունի, հանդիպում է անցյալից հայտնված մի անծանոթի հետ: Զրույցը անսահամանության չափ երկար է տևում, զրուցակիցները վերհիշում են ոչ այնքան հաճելի անցյալը` իշխանության համար անվերջ պայքար, ապստամբություններ, քաղաքական հետապնդում, պետական դավաճանություն՝ հանուն անձնական շահերի… և սեփական անձն ու տեղը գտնելու փնտրտուք. «Նա ինքն էլ ինչ-որ չափով Պերուն է, նրա հետ էլ ինչ-որ ժամանակ կատարվել է անուղղելին»:
mario benedettiՄարիո Բենեդետի. «Ծայրը թռցրած գարուն» (Ուրուգվայ)
Վեպի ռեալիզմը պարզապես զինաթափող է: Կարճ ու կտրող ֆրազներ, կիսատոն, կիսախոսք, կիսահնչյուն. այս ամենը ներթափանցում է ամենախորքը ու ստիպում քարանալ:
«Վտարանդի ներքուստ թե արտաքնապես. ահա անվանումը մեր բեռի»:
Հերոսները քաղաքական վտարանդիներ են: Նրանց արտաքսել են սեփական երկրից, զրկել մի տարրական իրավունքից` ապրել, տանջվել, սիրել ու մեռնել այնտեղ, որտեղ ծնվել են: Բենեդետիի կերպարները կտրված ու զրկված են ամեն ինչից. գլխիվայր շրջված կյանք, օտար մարդիկ շուրջբոլորը, անծանոթ աշխարհ… Սա սոսկ վեպ չէ: Սա կյանքի իրական դրամա է: Ուրուգվայցու ստեղծագործության մեջ ամեն ինչ ռեալ է ու խելագարվելու աստիճան սարսափելի: Բայց միշտ կա հույս, որ անպայման գարուն կբացվի` թեկուզ ծայրը թռցրած…

kortasarԽուլիո Կորտասար. «Դասարանախաղ» (Արգենտինա)
«Ջազի´ր ինձ համար բլյուզ»: Երաժշտության սիրահարների համար պոստմոդեռնիստական գրականության այս ցայտուն օրինակն իսկական գտածո է: Կորտասարը հրամցնում է զգացական գիտելիք ջազի, դասականի, բլյուզի մասին: Ընդ որում ինֆորմացիան հեղինակը մատուցում է յուրահատուկ վերլուծության հետ: Ընթերցելիս զգում ես մատեի թունդ համը և ծխախոտի ու սուրճի հաճելի բույրը: Ու վերջում Կորտասարը ընթերցողին էլ է մոլորեցնում հերոսի` Օլիվեյրայի մտքերի խառանշփոթում. «…աշխարհի պես հին նվագ է. նորից հայտնվում ենք անելանելի վիճակում ու հիմարի պես նորից սերտում ենք դասը, որն անգիր գիտենք»:

Աղբյուրը՝ www.newmag.am

0 մեկնաբանություն:

Post a Comment