Գաստոնը/ Վիլիյամ Սարոյան

Վիլյամ Սարոյան

«Օտարագիր հայեր» նախագծի շրջանակներում

Ինչպես որոշել էին, դեղձ էին ուտելու աղջնակի ցերեկային նինջից հետո։ Եվ հիմա նա նստած է այն տղամարդու դիմաց, որ միանգամայն օտար կլիներ իրեն, եթե իր հայրը չլիներ։ Նրանք արդեն մի հարյուր տարի ի վեր, թե՞ անցյալ օրվանից նորից միասին էին (չնայած աղջնակը չէր հիշում՝ առաջ երբ են միասին եղել)։ Ինչևէ, նրանք նորից միասին էին, և տղամարդը մի տեսակ զվարճալի տեսք ուներ։ Նախ՝ ուներ աղջնակի՝ երբևէ որևէ մեկի դեմքին տեսած ամենամեծ բեղերը։ Ըստ նրա՝ դա նույնիսկ բեղ էլ չէր, այլ գորշ ու կարմիր մազերի մի փունջ՝ քթի տակ ու բերանի անկյունների շուրջը։ Հետո՝ կապույտ-սպիտակ շերտերով բլուզ էր հագել վերնաշապիկի ու փողկապի փոխարեն ու վերարկու չուներ։ Թևերը ծածկված էին նույն մազերով, բայց մի քիչ բարակ ու ավելի բաց գույնի։ Կապույտ, լայն տաբատով էր ու առանց գուլպա-կոշիկների։ Ոտաբոբիկ էր։
Իհարկե, ինքն էլ էր ոտաբոբիկ։ Տղամարդը տանն էր, ինքն էլ նրա հետ նրա Փարիզի տանն էր, եթե իհարկե դա կարելի էր տուն համարել։ Նա շատ ծեր էր, մանավանդ երիտասարդ մեկի համար. ինչպես ասաց, երեսունվեց։ Իսկ ինքը՝ վեց տարեկան մի աղջնակ, որը օգոստոսյան շատ շոգ մի կեսօրի հենց նոր արթնացել էր քնից։ Առավոտյան՝ շրջակայքում կարճ զբոսանքի ժամանակ ինքը փոքր խանութի դռան առաջ՝ արկղի մեջ դեղձեր էր տեսել ու կանգնել, նայել էր դրանց։ Տղամարդն էլ մի կիլոգրամ գնել էր։

Հիմա դեղձերը մեծ ափսեով դրված էին խաղասեղանի վրա, որի շուրջը իրենք նստած էին։ Յոթ հատ կար, բայց մեկը ճաքած էր։ Նույնքան լավն էր, որքան մյուսները՝ մարող կարմիրից մինչև բաց կանաչ գույնի, համարյա թենիսի գնդակի չափ, բայց ցողունի տեղը ճեղք կար, որ հասնում էր ուղիղ մինչև կորիզի սիրտը։

Տղամարդն ամենամեծ ու ամենասիրուն դեղձը դրեց աղջնակի առաջ՝ փոքրիկ ափսեի մեջ, հետո վերցրեց ճաքածն ու սկսեց կլպել։ Կեսը կլպեց ու կերավ։ Ոչ ոք չէր խոսում։ Երկուսն էլ պարզապես ներկա էին՝ առանց զգացմունքների, առանց որևէ նպատակի։

Տղամարդը կեսը կերած դեղձը բռնել և նայում էր ճեղքին՝ բաց կորիզին։ Աղջնակն էլ էր նայում։ Մինչ նայում էին, երկու շոշափուկներ դուրս եկան ճեղքից։ Դրանց կպած էր մի շագանակագույն գունդ, որ հետևեց շոշափուկներին։ Հետո երկու մեծ ոտքեր պինդ բռնեցին ճեղքի եզրերը, և դուրս ցցվեց մնացած մասը ու մի պահ կանգ առավ՝ ասես շուրջը նայելու համար։

Տղամարդն ուսումնասիրում էր կորիզի բնակչին, և աղջիկը, իհարկե, նույնպես։ Արարածը կես վայրկյան կանգ առաավ, հետո շարունակեց դուրս հրվել կորիզից՝ շարժվելով դեղձի կերած մասով՝ ուր աչքը կտրի։

Աղջիկը երբեք նման բան չէր տեսել. Ինչ- որ մի մեծ բան` բաղկացած շագանակագույն գնդից, փոքր գլխից, շոշոփուկներից և մի շարք ոտքերից: Արարածը նաև շատ ակտիվ էր, գրեթե կարելի է ասել՝ գործունյա: Տղամարդը դեղձը դրեց ափսեի մեջ: Այդ արարածը դուրս եկավ դեղձից և շարժվեց դեպի սպիտակ ափսեն, որտեղ մտազբաղ կանգ առավ:

-Սա՞ ով է,-հարցրեց աղջիկը։

- Գաստոնը:

- Որտե՞ղ է ապրում:

- Դե, նա ապրում էր այս դեղձի մեջ, բայց հիմա, երբ դեղձը հավաքվել է, վաճառվել, և ես կերել եմ նրա կեսը, կարծես նա այլևս տնից զրկվել է:

- Մի՞թե դու մտադիր չես նրան ճզմել:

- Ոչ իհարկե, ինչո՞ւ պիտի ճզմեմ:

- Նա միջատ է: Նա զզվելի է:

- Բոլորովին էլ՝ ոչ: Նա Գաստոնն է՝ մեծ զբոսաշրջիկ:

-Բոլորը ճչում են, երբ միջատը դուրս է գալիս խնձորի միջից, բայց դու ո՛չ ճչում ես, ո՛չ՝ բան..

- Իհարկե՝ ոչ։ Մեզ դուր կգա՞, որ ամեն անգամ, հենց տանից դուրս գանք, ինչ- որ մեկը ճչա:

- Ինչո՞ւ պիտի ճչա….

- Իրոք: Ուրեմն՝ ինչո՞ւ պիտի մենք ճչանք Գաստոնին տեսնելիս:

- Նա մեզ նման չի։

-Հա, էնքան էլ նման չի, բայց նա նույնն է, ինչ որ ուրիշ կորիզների բնակիչները, հիմա այդ խեղճը տուն չունի, այդքան պարզ հագուկապով և այդքան վայելչակազմ, բայց գնալու տեղ չունի:

- Վայելչակա՞զմ:

- Գաստոնից վայելչակազմը այս տեսակի մեջ երբեք չեմ տեսել։

- Ի՞նչ է ասում:

- Դե, մի քիչ շփոթված է: Նրա այդ տանը ամեն ինչ իր տեղում էր՝ մահճակալը մի կողմում, մուտքը՝ մյուս կողմից և այլն:

- Ցո՛ւյց տուր:

Տղամարդը վերցրեց դեղձը՝ թողնելով Գաստոնին բոլորովին մենակ սպիտակ ափսեի մեջ: Նա կլպեց դեղձի մնացած մասը և կերավ:

-Ես գիտեմ, որ էլ ոչ ոք այդպես չի անի,- ասաց աղջիկը:- Նրանք դեն կնետեն:

-Ես չեմ կարողանում պատկերացնել, թե ինչու: Սա միանգամայն լավ դեղձ է:

Նա բացեց կորիզը և երկու մասերն էլ դրեց Գաստոնից ոչ հեռու: Աղջիկը ուսումնասիրեց այդ երկու բաց կեսերը:

-Այստե՞ղ է նա ապրել:

- Այստեղ էր ապրում: Նա հիմա ոչ տուն ունի, ոչ տեղ: Ինքդ տես, թե որքան հարմար էր նրա համար այնտեղ. ամեն ինչ ուներ:

-Բա հիմա՞ ինչ ունի:

-Վախենամ՝ ոչ շատ բան:

-Բա հիմա ի՞նչ է անելու:

- Մե՞նք ինչ ենք անելու:

-Դե, մենք չենք ճզմելու նրան, էդ մի բանը հաստատ չենք անելու,- ասաց աղջիկը:

-Ուրեմն՝ ի՞նչ ենք անելու:

-Հետ դնենք իր տեղը:

-Օ, այդ տունն այլևս չկա:

-Հա, բայց հո չի՞ կարող մեր տանը ապրել:

-Երջանիկ չի լինի:

-Բայց ընդհանրապես կարո՞ղ է։

-Դե, կարծում եմ, կարող է փորձել: Դեղձ ուզո՞ւմ ես:

-Բայց՝ որ մեջը մեկը լինի:

-Տես՝ եթե կգտնես վերևի մասում ճեղք ունեցող դեղձ, ուրեմն հնարավոր է՝ մեջը ինչ- որ մեկը լինի:

Աղջիկը զննեց ափսեի միջի բոլոր դեղձերը:

- Սրանք բոլորը փակ են,- ասաց:

- Դե, ուրեմն կեր մեկը:

- Չէ, ես հենց քո կերածից եմ ուզում, որ կորիզի մեջ մեկը լինի:

- Լավ, ճիշտն ասած, իմ կերած դեղձը վատն է համարվում, և իհարկե խանութները չեն ուզում դրանցից վաճառել: Շատ հավանական է, որ այդ մեկը ինձ սխալմամբ են վաճառել: Ու այդպես, Գաստոնը հիմա մնացել է անտուն, բայց մենք ուտելու վեց հիանալի դեղձ ունենք:

- Ես չեմ ուզում հիանալի դեղձ: Ես ուզում եմ, որ նրա մեջ ինչ- որը մեկը լինի:

- Ուրեմն՝ գնամ՝ տեսնեմ կարո՞ղ եմ այդպիսի դեղձ ճարել:

- Բա ե՞ս ուր գնամ:

- Դու ինձ հետ կգաս, կամ ավելի լավ է՝ մնաս տանը: Ես հինգ րոպեից կգամ:

- Որ հեռախոսը զնգա, ի՞նչ ասեմ:

- Չեմ կարծում, որ կզնգա, բայց որ զնգա, ասա՝ ալո և հարցրու՝ ով է:

- Որ մայրս լինի, ի՞նչ ասեմ:

- Ասա, որ ես գնացել եմ քեզ համար վատ դեղձ ճարելու, կամ ինչ ուզում ես՝ ասա:

- Եթե նա ցանկանա, որ ես վերադառնամ, ի՞նչ ասեմ:

- Ասա՝ այո, եթե ցանկանում ես վերադառնալ:

- Դու ուզու՞մ ես, որ ես գնամ։

- Իհարկե ոչ, բայց կարևորն այն է, թե դո՛ւ ինչ ես ուզում, ոչ թե ես:

- Ինչո՞ւ է հենց դա կարևոր:

- Որովհետև ես ցանկանում եմ, որ դու այնտեղ լինես, որտեղ ուզում ես:

- Ես ուզում եմ այստեղ լինել:

- Ես հենց հիմա հետ կգամ:

Տղամարդը հագավ գուլպաները, կոշիկները, բաճկոնը և դուրս եկավ: Աղջնակը հետևում էր Գաստոնին և փորձում որոշել, թե ինչ անի հետո: Գաստոնը թափառում էր ափսեով մեկ, բայց տեղը չէր գտնում, և չգիտեր` ինչ անի կամ ուր գնա: Հեռախոսը զնգաց. մայրն ասում էր՝ վարորդ է ուղարկում իր հետևից, որովհետև ինչ-որ մեկի դստեր վեցամյակի առթիվ փոքրիկ հավաքույթ է լինելու: Համ էլ վաղը իրենք թռչելու են Նյու Յորք:

-Լսափողը հայրիկիդ տուր,-ասաց։

- Գնացել է դեղձ ճարելու:

-Մի հա՞տ։

-Որ մեջը մարդ լինի։

-Երկու օր չկա՝ հորդ հետ ես, արդեն նրա նման ես խոսում:

-Դեղձ կա, որ մեջը մարդ է ապրում: Ես գիտեմ: Ես տեսել եմ, թե ոնց է միջից դուրս գալիս:

-Բզե՞զ։

-Բզեզ չի, Գաստոնն է։

-Ո՞վ։

-Գաստոնը՝ մի մեծ բան:

-Ով որդնած դեղձ տեսնի, դեն կնետի, բայց ոչ քո հայրը: Նա դրա շուրջ հիմարություններ դուրս կտա:

-Դա հիմարություն չէ:

- Լավ, լավ, մի՛ բարկացիր ինձ վրա այդ դեղձի սարսափելի որդի պատճառով:

-Գաստոնը հենց այստեղ է՝ իր քանդված տնից դուրս, և ես քեզ վրա չեմ բարկանում:

-Ուրախ հավաքույթ է լինելու։

-Լավ:

- Նյու Յորք որ գնանք, էլի կուրախանանք:

-Լավ:

-Ուրա՞խ ես, որ հայրիկիդ տեսար:

-Իհարկե:

-Նա զվարճալի՞ է։

-Հա:

-Խե՞նթ է։

-Հա, ուզում էի ասել՝ չէ: Ուղղակի չի գոռում, որ դեղձի կորիզից դուրս եկող միջատ է տեսնում։ Ուղղակի հոգատար է դրան վերաբերվում, բայց դա ընդամենը միջատ է, չէ՞։

-Ընդամենը:

-Ու մենք պիտի ճզմե՞նք դրան։

-Ճիշտ է: Կարոտել եմ քեզ, սիրելիս: Այս երկու օրը ինձ համար կարծես երկու տարի լիներ: Ցտեսություն։

Աղջիկը նայում էր ափսեի մեջ՝ Գաստոնին, և սա արդեն իրեն դուր չէր գալիս: Դա լրիվ զզվելի մի բան էր, ինչպես որ սկզբում էր: Նա այլևս տուն չուներ, թափառում էր սպիտակ ափսեով և հիմար էր ու սխալ և անհեթեթ ու անպեք էր ու էս տեսակ բոլոր բաները: Նա մի քիչ լաց եղավ, բայց՝ միայն իր մեջ, որովհետև վաղուց որոշել էր, որ լաց չի լինելու, որովհետև, հենց որ սկսում ես լաց լինել, թվում է՝ լաց լինելու  այնքան բան կա, որ էլ չես կարողանում լաց չլինել։ Իսկ դա նրան բոլորովին դուր չէր գալիս: Դեղձի կորիզի երկու կեսերը նույնպես սխալ էին: Դրանք տգեղ էին, թե՝ ինչ: Դրանք մաքուր չէին:

Տղամարդը մի կիլոգրամ դեղձ գնեց, բայց ոչ մեկը ճաքած չէր։ Նա ուրիշ խանութից ևս մի կիլոգրամ գնեց։ Այս անգամ բախտը բերեց. երկուսը ճաքած էին: Շտապեց տուն ու ներս մտավ: Դուստրն իր սենյակում էր՝ լավագույն զգեստը հագին:

-Մայրս էր զանգել,- ասաց,- վարորդ է ուղարկում, որ տանի ինձ, որովհետև էլի մեկի ծննդյան օրվա հավաքույթն է:

-Էլի մեկի՞։

-Ուզում եմ ասել՝ Նյու Յորքում անընդհատ հավաքույթ է լինում:

-Վարորդը քեզ հե՞տ է բերելու։

-Չէ, մենք վաղը թռչելու ենք հետ՝ Նյու Յորք:

-Օհ:

-Քո տանը լավ էր։

-Լավ էր, որ դու այստեղ էիր։

-Ինչո՞ւ ես այստեղ ապրում։

-Սա իմ տունն է։

-Լավն է, բայց շատ է տարբերվում մեր տնից։

-Այո, կարծում եմ՝ այդպես է։

-Ոնց որ Գաստոնի տունը լինի։

-Ո՞ւր է Գաստոնը։

-Ես ճզմեցի նրան։

-Լո՞ւրջ: Ինչո՞ւ:

-Միջատներին ու որդերին բոլորն էլ ճզմում են:

-Օհ։ Ես քեզ համար դեղձ եմ գտել։

- Էլ չեմ ուզում։

-Լավ:

Տղամարդը հագցնում էր աղջկան ու հավաքում նրա իրերը, երբ վարորդը հասավ: Նա իր դստեր ու վարորդի հետ երեք աստիճան իջավ և փողոցում ուզում էր գրկել աղջկան, բայց որոշեց, որ ավելի լավ է՝ չանի դա: Փոխարենը օտարների պես իրար ձեռք սեղմեցին։ Երկար նայեց հեռացող հսկայական մեքենայի հետևից, հետո անիմաստ պտտվեց անկյունի խանութում, որտեղից ամեն առավոտ սուրճ էր վերցնում՝ մի քիչ, ինչպես մտքովն անցավ, իրեն զգալով այն սպիտակ ափսեի վրա պտտվող Գաստոնի պես։

աղբյուրը

Թարգմանեց անգլերենի ընտրությամբ խումբը

Խորհրդատու՝ Սիլվա Հարությունյան